Ζούμε σε καιρούς πανδημίας που δυσκολεύουν την καθημερινότητά μας και προσθέτουν βάρος στα συστήματα υγείας παγκοσμίως, ωστόσο, οι άλλες ασθένειες δεν μας έχουν εγκαταλείψει και μάλιστα αναμένουμε να έχουμε ένα σημαντικό όγκο από περιστατικά που θα παρουσιαστούν με καθυστέρηση. Ο καρκίνος του μαστού παραμένει ένα σημαντικό πρόβλημα που πρέπει να σκεφτόμαστε.
Η Ευρωπαϊκή και η ελληνική εταιρία απεικόνισης μαστού υποστηρίζουν τη χρήση της μαστογραφίας για τον πληθυσμό ως μέθοδο εκλογής για τον προσυμπτωματικό έλεγχο του πληθυσμού για τον καρκίνο του μαστού. Με βάση πολλαπλές μελέτες έχει αποδειχθεί ότι η συμμετοχή σε προγράμματα προσυμπτωματικού ελέγχου μειώνει τη θνησιμότητα κατά 40 % για τις γυναίκες ηλικίας 50 – 69, ενώ η θνητότητα μειώνεται και στις ομάδες 40- 49 αλλά και 70 -74.
Η διενέργεια προσυμπτωματικού ελέγχου βοηθά στη διάγνωση του καρκίνου σε πρωϊμότερο στάδιο επιτρέποντας λιγότερο επεμβατικές θεραπευτικές μεθόδους και αυξάνοντας τις πιθανότητες για θεραπεία. Την ίδια στιγμή η θνησιμότητα για τους μεγαλύτερους καρκίνους παραμένει μεγαλύτερη απ’ ότι για τους μικρότερους.
Στις περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες συστήνεται η διενέργεια μαστογραφίας ανά διετία, για τις γυναίκες ενδιάμεσου ρίσκου, με προτεραιότητα στις γυναίκες 50-69, ωστόσο, ενθαρρύνεται η επέκταση του ελέγχου τόσο σε μικρότερες ηλικίες, από 40-45, όσο και σε μεγαλύτερες, έως 75.
Ειδικότερα για τις γυναίκες που είναι μικρότερες από 50 συνιστάται ετήσιος έλεγχος κυρίως λόγω της ιδιαιτερότητας αυτού του πληθυσμού (πυκνοί μαστοί, επιθετικότεροι καρκίνοι).
Συνιστάται επίσης η χρήση πλήρως ψηφιακού συστήματος μαστογραφίας, με την χρήση παλαιότερης τεχνολογίας να αποθαρρύνεται, ενώ τονίζεται ότι οι διαγνώστες πρέπει να είναι πιστοποιημένοι και έμπειροι κλινικοί ιατροί που βλέπουν ετησίως μεγάλο αριθμό μαστογραφιών και συμμετέχουν σε συστήματα ποιοτικού ελέγχου.
Ενθαρρύνεται η χρήση της ψηφιακής τομοσύνθεσης που είναι μια νέα τρισδιάστατη μορφή μαστογραφίας που αναμένεται στο μέλλον να γίνει η μαστογραφία ρουτίνας. Η τρισδιάστατη μαστογραφία είναι μια μέθοδος που αυξάνει την ευαισθησία στη διάγνωση ιδιαίτερα σε πυκνούς μαστούς αλλά κυρίως αυξάνει την ειδικότητα μειώνοντας τον αριθμό των ασθενών που καλούνται να επιστρέψουν για την διερεύνηση κάποιου ευρήματος προκαλώντας έτσι μικρότερο άγχος στις εξεταζόμενες.
Το ρίσκο για να προκληθεί ένας καρκίνος από την ακτινοβολία (screening) έχει υπολογιστεί περίπου 1 στις 100.000 γυναίκες, ωστόσο, για τον ίδιο αριθμό γυναικών σώζονται 350 ζωές! Επομένως το όποιο ρίσκο από την ακτινοβολία είναι πολύ μικρό σε σύγκριση με το όφελος.
Σημαντικό είναι να τονίσουμε το γνωστό πρόβλημα των πυκνών μαστών που επηρεάζει ιδιαιτέρως την ευαισθησία της μαστογράφιας. Σε αυτό το θέμα οι εταιρίες δεν έχουν καταλήξει και υπάρχει διεθνής συζήτηση για το ποια εξέταση θα πρέπει να συμπληρώνει τη μαστογραφία. Συνήθως, συστήνεται η διενέργεια συμπληρωματικού υπερηχογραφικού ελέγχου στους πυκνούς μαστούς (κατηγορίες C και D κατά ACR) ωστόσο ανακαλύπτεται υπερβολικός αριθμός από καλοήθη ευρήματα που αναπόφευκτα οδηγεί σε μεγάλο αριθμό από επανελέγχους και βιοψίες.
Η τομοσύνθεση έχει μεγαλύτερη ειδικότητα, ωστόσο, έχει και αυτή περιορισμούς στους πυκνούς μαστούς. Η μαγνητική τομογραφία των μαστών έχει αποδεδειγμένη χρησιμότητα για τις γυναίκες με πολύ υψηλό ρίσκο ωστόσο είναι μια πολύπλοκη και χρονοβόρα εξέταση που και αυτή δίνει ψευδώς θετικά.
Ενδεχομένως ένα σύντομο πρωτόκολλο να ήταν καλή λύση για να διευρυνθεί η χρήση της. Τέλος η μαστογραφία με σκιαγραφικό, που προς το παρόν χρησιμοποιείται μόνο σε συμπτωματικούς πληθυσμούς, αναμένεται να διευρυνθεί ως προς τη χρήση της τουλάχιστον στους πυκνούς μαστούς και τις γυναίκες με υψηλό οικογενειακό ρίσκο. Αναμένουμε με αγωνία τα αποτελέσματα των μελετών για τα παραπάνω ερωτήματα.
Τονίζεται επίσης στις οδηγίες της εταιρίας η ανάγκη για πιστοποιημένους ακτινολόγους με εξειδίκευση στο αντικείμενο.
Τα προγράμματα προσυμπτωματικού ελέγχου και η διερεύνηση των περιστατικών πρέπει να γίνονται από ακτινόλογους σε εξειδικευμένα κέντρα με τη δυνατότητα διενέργειας βιοψίας στον υπέρηχο και το μαστογράφο όπου θα υπάρχει στενή συνεργασία με ειδικούς χειρουργούς μαστού, ογκολόγους και παθολογοανατόμους, δημιουργώντας μια στενά συνεργαζόμενη ομάδα.
Επιπλέον συστήνεται η διενέργεια μόνο βιοψιών με τέμνουσα βελόνη ή με σύστημα κενού (Vacuum-assisted-biopsy) και να αποφεύγεται η διενέργεια λήψης δείγματος με λεπτή βελόνη (FNA).
Αξιοσημείωτο είναι ότι η Ελλάδα δεν έχει οργανωμένο πρόγραμμα προσυμπτωματικού ελέγχου και δυστυχώς ο έλεγχος γίνεται σποραδικά και άτακτα. Έγιναν πρόσφατα ανακοινώσεις από την κυβέρνηση ότι μέσω του συστήματος της άυλης συνταγογράφησης θα προγραμματίζονται ραντεβού μαστογραφίας ανά διετία στις ηλικίες 50 – 69, κάτι που αναμένεται με ενδιαφέρον, ωστόσο αυτό ενώ λύνει το πρόβλημα της υπενθύμισης του ραντεβού, σίγουρα δε λύνει το πρόβλημα του σποραδικού ελέγχου, της έλλειψης πιστοποίησης και προγραμμάτων ποιοτικού ελέγχου καθώς και συγκεκριμένων διαγνωστικών και θεραπευτικών πρωτοκόλλων.
Τα οργανωμένα κέντρα μαστού που μπορούν να αντιμετωπίσουν τα προβλήματα στο σύνολό τους σπανίζουν ακόμη περισσότερο. Έτσι, παρά τις ανακοινώσεις η δημιουργία ενός συστήματος οργανωμένου προσυμπτωματικού ελέγχου στη χώρα μας είναι ακόμη μακριά.
Στα διαγνωστικά κέντρα της Euromedica στην Κρήτη (Παγκρήτια Υγεία, Εγκέφαλος Ρεθύμνου και Μητέρα Κρήτης) και με γνώμονα τις παραπάνω οδηγίες δημιουργήσαμε μια πρότυπη μονάδα μαστού που διαθέτει όλες τις παραπάνω προϋποθέσεις προσφέροντας ολοκληρωμένη κάλυψη από τη διάγνωση ως την αντιμετώπιση.
To άρθρο του κ. Αρης Βασιλογιαννάκης, διευθυντής του τμήματος απεικόνισης και επεμβατικών πράξεων μαστού στην ιδιωτική κλινική Μητέρα Κρήτης του ομίλου EUROMEDICA και του διαγνωστικού κέντου ΕΓΚΕΦΑΛΟΣ στο Ρέθυμνο εμφανίστηκε στην εφημερίδα Πατρίς στις 26/07/2021